ДВИЖЕЊЕ НА ОТКУПНИ ЦЕНИ НА ПРАСИЊАТА ВО ПОВЕЌЕГОДИШЕН ПЕРИОД

Важна информација за планирање на производство на фарми

 

Пред подетален осврт на повеќегодишно движење на цената на прасињата треба да се нагласи дека земјоделски производи се комплементарни, односно многу повеќе меѓусебно поврзани него било кои други гранки во домаќинствата. Ова најмногу се гледа кај врзани производи кои се резултат на единствениот производен процес, нпр. во свињарство тоа се прасе-месо-кожа-ѓубриво-расплодни назимки. За висина на производство во свињарство, многу е важно прашањето, на која цена реагира самиот производител? По правило тоа никогаш не се моментални цени, него оние идни, очекувани цени, спрема кој он би требало да усклади своите вложувања. Во калкулации се зима да зголемувањето на инпут од 1% во билно производство, дава зголемување оутпута за 1,11% во сточарско производство. Доколку се економски движења нестабилни, како во последните неколку години, на фармерот
идните цени остануваат непознати и може само да ги предпоставува, особено во долгорочен период доколку не ги применува економските факти. Дотолку е најдобро кај планирање на производство на прасињата, да се зимаат вистинските пазарни цени на прасињата врз основа на вишегодишен просек кој може да даде просечна слика за идните приходи со намалување на одстапувањата, доколку се применат критериуми и познати оквири на пазарот. Откупни цени можат да бидат делотворно средство, помош за алокација на производни ресурси единствено ако се долгорочно стабилни, што на жалост во свињарство не е така. Во условите на појава на афричка свињска чума (АСЧ), не може да се очекува откупните цени
на прасињата да бидат загарантирани за подолг период, па да се на тој начин олесни планирање на домаќинствата и да се олеснат одлучувањата во производството. Заради тоа процесот на брзо прилагодување и планирање е многу важен. На пазарот поголемата цена на прасињата за тов не мора секогаш да ја пратизголемената цена на товеници за колење. Доколку нпр. во одреден момент побарувачката остане иста или се намали, цената на товеникот паѓа. Исто така, зголемувањето на цената на прасињата за тов може да допринесе за
падот на цената на товеникот бидејќи од влезот на прасињата до испорака на товениците поминува 12 или више недели, а во тој период можат да се јават пореметувања како што беше неодамна во Германија кога една од најголемите кланици заради појавување на SARS Covid-19 епидемија беше затворена на подолг период. Во овој случај на врзани производи, во затворениот систем на производство, фармер на еден производ добива, а на друг губи. Да ли тој ќе се одлучи на зголемување на производството на прасињата, зависи од големината на губитокот на производството на товениците како и на познавањето на трендовите. Производство на свињи е една од најзначајните гранки во домаќинствата, посебно во
системот „од поле до маса“. Запослена е во сите 365 денови од годината (нпр. значително повеќе него градежен сектор), а во системот со преработувачката индустрија и со трговија на обрт на капиталот достигнува 50 пати годишно. Профит по животно или кг на жива вага се зголемува пропорционално на фактот да ли се произведува полутраен или траен производ. За илустрација индекс на обрт на капиталот на годишно ниво за прасилиште изнесува 2,0 – 2,5 пати, за одгледувалиште 6,0 – 8,0 пати и за товилиште 3,0 – 3,5 пати.

 

Фармерите мораат да станат предприемачи и да почнат да размислуваат на тој начин!
Наука наместо навика, промени и иновации наместо традиционализам само се некој од барањата кои со себе носат современ пристап кон управувачка дејност.

Слика 1. Неделна цена на прасињата (€/Head) за тов во период CW 01/2015 – 40/2020 спрема Nord-West берза

Слика 2. Просечна годисна цена на прасињата(€/Head) за тов во период 2015. – 2020. спрема Nord-West берза

Од анализа на основ на 6 години и голем број на недели кои се вклучени во истата (n = 301), видливо е дека цената на прасињата има циклични движења који се нагласени по појавата на ASK, и дека 2020. година ке биде до крај многу неизвесна по прашањето на откупната цена на прасињата за тов. Од табела 1 може да се види да е моментална цена од 27,00 €/head најниска во последните 6 години, али исто така и да е во 2020. година цена на прасињата за тов била највисока - 83,00 €/Head! Исто така, варијабилност на распонот помеѓу најниската и највисоката цена у 2020. години је била најголема во однос на сите шест години. Со почетокот на 09/2020 појава на ASK во Германија ја симна цената на прасињата за 30% бидејќи Германија има до неодреден период забрана за извоз на свињи на пазарот на Кина и Јапонија па настапи голема понуда на прасињата на ЕУ пазарот, што очекувано доведе до силно рушење на цените на живи свињи на пазарот на ЕУ.

Табела 1. Просечна цена на прасињата (€/Head) за тов во период 2015. – 2020. година за првите 40 недели спрема Nord-West берза

Фарма е фабрика за производство на прасињата (мала или голема), каде уделот на менаџментот во конечниот резултат е во границите 70 – 80 %. Треба да се знае дека овој облик на производство не е високо акомулативен, нема висока економска вредност по грло, а и обрт на капиталот не е доволно висок.

Норми на потрошено работно време по категории (мин/год):

• по 1 крмача = 20 минути
• по 1 прасе (7-30 кг) = 1,5 минута
• по 1 товеник (30-110 кг) = 7 минути

Како би се оствариле поставените норми и производство станало делотворно (профитабилно и продуктивно), работниците и сопствениците на фарми мора да имаат високо ниво на теоретските знаења. Цена на чинење на производство на прасињата може да се представи како однос на количина на храна која ќе ја изеде маторицата и бројот на одбиени прасиња по маторица во една година. Што има повеќе одбиени прасиња производството е поефтино, нпр:

Годишна потрошувачка на смеска по маторица (кг) = 1.360
Одбиено прасиња по маторица годишно:
18 = 76
20 = 68
22 = 62
24 = 57
26 = 52
28 = 49
30 = 45

Фармерите треба да прават долгорочни производни стратегии кои се базираат на конкретни факти!